|
|
İnternet Nedir?
1. GENEL :
INTERNET, 110 ülkede bulunan çok
sayıda bilgisayar ağını birleştiren küresel bir geniş alan ağıdır. INTERNET'e
bağlı ağ ve INTERNET'ten yararlanan kullanıcı sayısı hakkında rakam vermek
oldukça güçtür. Çünkü, bu rakamlar her sene katlanarak artmaktadır.Türkiye'de
ORTA DOĞU TEKNİK ÜNİVERSİTESİ bu ağa ana nod olarak 1993 de
bağlanmıştır.INTERNET'in verdiği hizmetler, bu hizmetlerden yararlanmak için
kullanılacak programlar ve bu programların nasıl kullanılacakları aşağıda
açıklanmıştır.
2. INTERNET HİZMETLERİ :
a. Uzak Erişim :
Bu hizmetten yararlanarak , INTERNET'e bağlı herhangi bir sisteme girip sanki o sistemin
bir terminaliymiş gibi çalışılabilir. Bu işleme terminal emilasyonu da
denilmektedir.Böyle bir hizmetten yararlanmak isteyen kullanıcının bağlanmak
istediği sistemin INTERNET adresini bilmesi ve bu sisteme giriş için bir giriş ismine
(login name) ve şifreye (password) sahip olması gerekme ktedir.
b. Kütük Transferi :
Bu hizmetten yararlanarak, INTERNET'e bağlı herhangi bir sistem veya mikrobilgisayardaki
program veya veri kütüklerini kendi sistem veya mikrobilgisayarınıza transfer etmek
mümkün olmaktadır. Örneğin, yeni bir antivirus programını bir başka
mikrobilgisayardan kendinizinkine taşıyıp kurduktan sonra çalıştırabilirsiniz veya
bir veri kütüğünü transfer edip kullanabilirsiniz. Bu hizmetten de yararlanabilmek
için adres, giriş ismi ve şifreye ihtiyacınız vardır.
c. Elektronik Posta :
INTERNET'e bağlı herhangi bir kullanıcıya mesaj göndermeniz bu hizmet sayesinde
mümkün olmaktadır. Bu işlem için ihtiyacınız olan tek şey kullanıcının MAIL
adresidir.
d. Karşılıklı İletişim :
Bu imkandan yararlanarak INTERNET'e bağlı herhangi bir kullanıcı ile karşılıklı
görüşmeniz mümkün olmaktadır. Bunu gerçekleştirebilmeniz için görüşmek
istediğiniz kullanıcının adresini bilmeniz, kullanıcının terminalinin açık
olması ve sizinle görüşmeyi kabul etmesi gerekmektedir.
e. Haberler :
INTERNET üzerindeki en yararlı kaynaklardan biri de, çok sayıda konu içeren ilan
tahtası sistemlerinin (BBS) bir toplamı olan ağ haberleridir. Haber grupları
hiyerarşik bir yapıda düzenlenmiştir. Konular en tepeden itibaren sürekli alt
konulara ayrılarak dallandırılmıştır. INTERNET kulanıcıları bu haber
gruplarındaki bir listeye üye olarak istedikleri konuda bilgi alabilirler. Liste
yöneticileri periyodik olarak listelerindeki üyelere toplanılan bilgi paketlerini
yollarlar. Bu elektronik posta (e-mail) listelerinin çoğuna USENET aracılığıyla
ulaşılabilir. USENET 3500 den fazla konuyu içeren haber gruplarının sunulduğu genel
bir BBS yapısıdır.
f. Kütüphane Katalogları :
Bugün, INTERNET üzerinde 300 civarında kütüphane katoloğu bulunmaktadır. Bunlar
arasında 100 den fazla kolleksiyon, arşiv ve araştırma kütüphanesinin
katologlarını gösteren ve 40 milyondan fazla kaydı bulunan bir veri tabanına sahip
Araştırma Kütüphaneleri Bilgi Ağı (RLIN) anılmaya değer bir örnektir. INTERNET
Amerikan Kongresi Kütüphanesi'ne, Kolorado Üniversitesindeki 220.000 konu
başlığına, Boston, Maine ve Harvard üniversitesindeki kütüphane kataloglarına
erişimi sağlamaktadır. İstediği kitabın yerini belirleyen bir INTERNET
kullanıcısı kendi yerel kütüphanesinden Kütüphanelerarası Ödünç Alma
Programı'nı kullanarak bu kitabı ödünç alabilir.
3. INTERNET PROTOKOLU (IP) ADRESLERİ :
INTERNET'in sağladığı imkanlardan yararlanmak istenildiğinde ihtiyaç duyulacak en
temel bilgilerden biri de IP adresleridir. IP adresleri bir bakıma INTERNET'e
bağlanabilen sistemlerin isimleridir. Bu sistemlere ve sistemlerden yararlanan
kullanıcılara ulaşım bu isimleri kullanarak mümkün olabilmektedir.
INTERNET üzerindeki isimler, aşağıdaki domain ve altdomain hiyerarşisine göre
düzenlenir:
<makine>.<domain>
Domain kendi içinde alt domainlere ayrılır.Domain listesinin en üstünde iki
karekterli ISO ülke kodları bulunur. Bu kodlara örnekler aşağıda verilmiştir :
TR Türkiye
IT İtalya
JP Japonya
FI Finlandiya
Amerika birleşik devletlerindeki sistemlerin adreslerinde ülke kodunu yazmak
gerekmemektedir.
Domain listesinde ülke kodunun altında genel anlamda kuruluş tipini belirleyen üç
karakterden oluşan bir kod bulunur.Bu kodlara örnek olarak aşağıdakiler verilebilir :
com ticari kuruluşlar (comercial)
edu eğitim kuruluşları (education)
gov devlet kuruluşları (goverment)
mil askeri kuruluşlar (military)
Adlandırma sistemindeki her domain, kontrolündeki alt domainleri isimlendirme yetkisine
sahiptir. Örneğin, EDU domaini ODTÜ'yü adlandırabilir. Buna karşılık, ODTÜ de
kendi içindeki bölümleri adlandırma yetkisine sahiptir.Bu mantıkla domain listesi
organizasyonlar ve alt organizasyonlar için aşağı doğru dallandırıl abilir.IP
adresine bir örnek aşağıdaki gibidir :
mozart.ceng.metu.edu.tr
Bu isimde "tr" Türkiye'yi belirleyen ülke kodu, "edu" adresin bir
eğitim kuruluşuna ait olduğunu belirleyen kod, "metu" ODTÜ'yü belirleyen
organizasyon ismi, "ceng" bilgisayar mühendisliğini belirleyen altorganizasyon
ismi, "mozart" ise bu altorganizasyona hizmet eden makinanın (bilgisayar)
ismidir.
Bu adresleri kullanarak INTERNET'e bağlı herhangi bir sisteme uzaktan erişim, kütük
transferi yapabilirsiniz.(Bu işlemleri yapacağınız sisteme bir giriş ismine ve
şifreye sahip olmanız koşuluyla.) Fakat, elektronik posta ve benzeri işlemler için
internet adresinin başına elekronik postanızı göndermek istediğiniz şahsın sisteme
giriş ismini ve @ işaretini eklemeniz gerekmektedir. Örneğ in
"mozart.ceng.metu.edu.tr" isimli sistemde sisteme giriş ismi e78414 olan bir
şahsa elektronik posta göndermek istiyorsanyz bu kullanıcının IP adresini
aşağıdaki gibi yazmalısınız :
e78414@mozart.ceng.metu.edu.tr
IP adreslerinin gerçek şekli yukarıdaki gibi değildir. Bu şekilde girilen adresler
INTERNET'e hizmet veren bilgisayarlar tarafından sayısal bir şekle sokulmakta ve
bağlanılacak sistem veya kullanıcı bu sayı ile aranmaktadır. Bu sayı birbirinden
noktalarla ayrılan dört tam sayıdan oluşmaktadır. Örneğin:
ata.kho.edu.tr 193.140.36.1
bl1.kho.edu.tr 193.140.36.101
bl12.kho.edu.tr 193.140.36.112
bl24.kho.edu.tr 193.140.36.124 adresine karşılık gelmektedir.
Bu rakamsal ifadenin insanların aklında kolay kalmayacağı düşünülerek nameserver
isimli bazı programlar geliştirilmiştir. Böylece rakamsal ifadeyi bilmemize gerek
olmadan istediğimiz ip adresini mozart.ceng.metu.edu.tr formatında yazarak istediğimiz
bilgisayara ulaşmamız mümkün olmuştur. Name serverlar bizim yerimize yazdığımız
ifadeyi rakamsal hale dönüştürmektedirler.
Internet’te Sık Kullanılan Terimler
WWW: World Wide Web
SGML: Standart Generalized Markup Language, Tüm platformlarda aynı olarak görünecek
dökümanlar yaratmak için kullanılan ISO standardıdır.
HTML: Hyper Text Markup Language, World Wide Web’in bilgi görüntülemekte
kullandığı dosya formatıdır. HTML sayfaları kullanılarak metinler değişik
şekillerdeekrana getirilebilir, sayfalara resim ve ses eklenebilir.
VRML: Virtual Reality Modeling Language, Web üzerinde sanal gerçeklik objeleri
kullanılmasına izin veren bir dildir.
AOL: America On Line, Sadece amerikada 4,5 milyon kullanıcısı olan America On Line her
ne kadar ev kullanıcılarına hizmet veren bir sistem olsada Internet erişimi de
sağlamaktadır. Maalesef türkiyede AOL bağlantısı sağlayan bir kuruluş yoktur.
America On Line hakkında daha fazla bilgiye sahip olmak için http://www.aol.com adresine
bakılabilir.
CGI: Common Gateway Interface, Web tarayıcılarının web hizmetçileri ile iletişim
kurmasını sağlayan bir arabirimdir.Web tarayıcıları CGI aracılığıyla, HTML
içindeki formları ve döküman kaynaklı sorgulayıcıları web hizmetçilerinin
anlayabileceği hale sokarlar.
DNS: Domain Name System, Bağlanılan sunucu ismini açık internet adresine çevirmek
için kullanılan bir mekanizmadır. Internet üzerinde aynı adlı iki veya daha fazla
sunucu isminin olmaması bu sistem sayesinde gerçekleşir.
DTD: Document Type Defination, Döküman içinde kullanılabilecek yapısal elementleri,
takıları ve formları kapsayan biçimsel bir SGML tarifnamesidir.
FTP: File Transfer Protokol, Bu protokol internet üzerinde veri yollamanın ve almanın
en çok kullanılan biçimidir. FTP kullanılarak başka bir internet sitesine login
olunur ve buradaki dosyalara site sorumlusunun hal tanıdığı kadar erişim sağlanır.
GIF: Graphics Interchange Format, Grafik dosyalarını sıkıştırmak ve böylece veri
aktarma zamanından tasarruf etmek amacıyla Compuserve tarafından yaratılmış bir
grafik formatıdır. Web dökümanlarında sık sık kullanılır.
IP: Internet Protokol, Internetin temel işletme pro tokolüdür.
JPEG: Joint Photographic Experts Group, Çözünürlüğü ve renk sayısı çok fazla
durağan grafikleri sıkıştırıp saklayabilen bir formattır. JPEG formatı grafik
dosyalarında sıkıştırma yaparken tolerans oranları kullanır. Bu oranlar gerçeğe
yakınlık derecesini belirtir.
MIME: Multipurpose Internet Mail Extensions, Internet üzerinde postalara grafik,
sıkıştırılmış dosya gibi dökümanların iliştirilmesini sağlayan standarta
verilen addır.MIME sayesinde bir postaya eklenen metin tabanlı olmayan bir dosya
ilişkisi bulunan program vasıtasıyla görüntülenir.
NCSA: Mosaic web tarayıcısının yaratıldığı akademik kuruluş olan National Center
for Supercomputer Applications’un kısaltılmışıdır.
POP: Post Office Protocol, Herhangi bir SLIP, PPP bağlantı sağladığınızda
genellikle bir POP hesabınız olur. Bu hesap postanızı atmak için e-mail
programlarını kullanmanızı sağlar.
PPP: Point to Point Protocol, Modem aracılığıyla seri bağlantılar gerçekleştirmede
kullanılan yeni bir protokoldür. SLIP protokolüne göre hata düzeltme ve
sıkıştırma özellikleri daha gelişmiş olduğundan bu protokolden %5-10 daha
hızlıdır. Çoğu web tarayıcısı PPP ve SLIP bağlantısını desteklemektedir.
SLIP: Serial Line Interface Protocol, Protokolün amacı modem aracılığıyla bir ağ
ortamına tıpkı ağda bir kullanıcıymış gibi bağlanmaktır. Bu protokolün yerini
fonksiyonları bakımından farkı olmayan fakat daha hızlı olan PPP protokolü
almıştır.
TCP/IP: Transmission Control Protocol/Internet Protocol, Interneti oluşturan
protokollerdir. Başlangıçta Unix işletim sistemi için tasarlanmış olup bugün pek
çok işletim sistemi tarafından desteklenmektedir.
URL: Uniform Resource Locator, Web üzerinde ulaştığınız yerin kimliğini belirler.
WWW (World Wide Web)
Bugün internet üzerinde en yaygın kullanılan formattır. Özel bir hazırlama dili
(HTML) ile kod şeklinde yazılır. Internet Browser olarak isimlendirilen programlar
(Microsoft Internet Explorer / Netscape / America Online / Mosaic) aracılığıyla
ulaşılabilen resimler içerebilen bir yazı formatıdır. Multi-Platform olma özelliği
sayesinde çok fazla yaygınlaşmıştır. İşletim sisteminden bağımsız olarak
yazılmış kod browser programında o anda derlenerek sonucunu ekrana yazmaktadır. HTML
(Hyper Text Markup Language) komutları basittir ve bazı programlar kullanıcının kod
yazmasını daha da basite indirgemişlerdir. Öyleki hiç bir html komutu bilmedende web
sayfası hazırlamak mümkündür.
Sunucu/İstemci; İnternetteki pek çok hizmette olduğu gibi WWW’de sunucu / istemci
(server/client) mantığı ile çalışmaktadır. Bu mantık, hazırlanmış olan
sayfaların bir ana makine üzerinde tutulmasını gerektirir (Hosting). İstemci yani
bizim o sayfaya uzaktan erişmek için kullanmış olduğumuz makine (üzerinde
çalışmakta olan browser programı sayesinde ve Tcp/Ip protokolunu kullanarak) sunucudan
bu sayfayı kendisine göndermesini ister. Sunucunun göndermiş olduğu bilgi sayfanın
yazımında kullanılan koddur. Kod geldikçe browser da çalıştırılır bu sayede
sayfa ortaya çıkar.
Bu hizmetten yararlanabilmek için diğer hizmetlerde olduğu gibi bir internet adresinin
bilinmesine ihtiyaç vardır. Bu hizmet için kullanılan internet adresi şu
formattadır; http://www.metu.edu.tr
Burada http: Hyper Text Transfer Protocolu anlamına gelmektedir. www World Wide Web in
kısaltmasıdır. metu Orta Doğu Üniversitesi’nin ingilizcesinin kısaltmasıdır. edu
education yani eğitim kurumu olduğunu belirtir. tr adresin türkiye’de bulunduğunu
belirtir. Adresin en son bolümü ISO ülke kodlarını içermektedir. Amerikadaki
adresler için ülke kodu kullanılmamaktadır.
Örneğin;
http://www.yahoo.com adresinde ülke domaini belirtilmediği için amerikada bulunduğu
anlaşılmaktadır.
Yukarıda ki adres bir arama motoruna aittir. Arama motorları internet üzerinde adresini
bilmediğimiz sayfaları bulabilmemizi sağlayan sitelerdir. Bir veri tabanı üzerinde
bizim belirttiğimiz kritere en yakın içeriğe sahip olan siteleri bularak bize liste
halinde sunarlar. Bu sayede adresini bilmediğimiz bir sayfayı içeriğininden bir
bölüm yada sayfa başlığını yazarak bulabilmemiz mümkündür. Arama motorları
çoğu zaman bizim işimize yaramayacak bir sürü sayfanın adreslerini de
listeleyeceklerdir. İstediğimiz yere ulaşabilmek için arama kriterimizi doğru seçip
mümkün olduğu kadar detaylı bir şekilde yazmalıyız. İnternet uluslar arası bir
ağ olduğu için kullanılan lisan genel olarak ingilizcedir. Bu sebeple ingilizce
bilmenin bilgiye ulaşmak ve ulaşılan bilgiyi anlayabilmek açısından faydası
vardır.
Web Sayfası Hazırlama ( HTML ) Komutları
Web sayfalarının HTML komutlarından meydana geldiğini söylemiştik, şimdi bu
komutları ufak bir liste halinde verip anlatmaya çalışalım.
Komut
Açıklama
!--
Komutlar arasında ekranda gözükmeyecek notlar yazmak için kullanılır.
!DOCTYPE
Hazırlanan sayfada kullanılan HTML versionunu belirtir.
A
Hiperlink ve isimli referans tanımlamak için kullanılır.
ADDRESS
Mail adresi belirtir.
APPLET
Java appleti kullanıldığını belirtir.
AREA
Kullanıcı tarafındaki resim haritasının sınırlarını belirtir.
B
Koyu yazı yazmak için kullanılır. Bakınız STRONG
BASE
Dokümanın URL adresini belirtir.
BASEFONT
Aksi belirtilmedikçe kullanılacak olan fontu tanımlar.
BGSOUND
Doküman yüklendiğinde arkafonda çalacak müziği tanımlar.
BIG
Font büyüklüğünü arttırır.
BLOCKQUOTE
Döküman içerisinde alıntı metni yazımı için kullanılır.
BODY
Dökümanın ana kısmının başlangıç ve bitişini belirtir.
BR
Bir satır boşluk koymak için kullanılır.
CAPTION
Tabloların etiketlerini belirtir.
CENTER
Resim ve yazıları ortalar.
CITE
Alıntı metninin kaynağını belirtmek için kullanılır.
CODE
Program kodu yazmak için kullanılır.
COL
Bir kolonun özelliklerini ayarlamak için kullanılır.
COLGROUP
Biden fazla kolonun özelliklerini ayarlamak için kullanılır.
COMMENT
Ekrana basılmayacak açıklama yazmak için kullanılır.
DD
Takip eden yazının bir tanımlama olduğunu belirtir.
DFN
Tanımlama belirtir. Tanımlanmış terimlerin formatını ayarlar.
DIR
Klasörleri listeler.
DIV
İçerik,index,bölüm benzeri açıklamalar yazmak için kullanılır.
DL
Tanımlama listesi oluşturur.
DT
Tanımlama listesine bir terim ekler.
EM
Italik yazı yazmak için kullanılır.
EMBED
Embed objelerini belirtir. Bakınız OBJECT
FONT
Font stilini büyüklüğünü ve rengini tanımlar.
FORM
Kullanıcının bilgi girmesini sağlayan formları tanımlar.
FRAME
Sayfa içerisindeki frameleri tanımlar.
FRAMESET
Sayfada kullanılan framelerin büyüklüklerini ve türünü tanımlar.
Hn
Başlık niteliğinde yazı yazmak için kullanılır. (n 1 ile 6 arasında bir sayı,
büyüklüğü belirler. 1 en büyük.)
HEAD
Dökümanın başlangıç bölümünü belirtir.
HR
Yatay çizgi çizmek için kullanılır.
I
İtalik yazı yazmak için kullanılır.
IMG
Resim dosyası eklemek için kullanılır.
INPUT
Formda kullanılan kontrol öğesinin türünü tanımlar.
ISINDEX
İçeriğin bir index olduğunu belirtir.
KBD
Klavyeden bilgi girişini belirtir.
LI
Listeye bir terim ekler. Terimin önüne özel bir karakter eklemek veya numaralandırma
maksatlı kullanımı mümkündür.
LINK
Dökümanlar arasında ilişki yaratmak maksadıyla HEAD bölümünde kullanılır.
LISTING
Yazıyı sabit tipte yazar.
MAP
Resim haritası tanımlamak maksatlı kullanılır.
MARQUEE
Kayan yazı yazmak maksatlı kullanılır.
MENU
Liste oluşturur.
META
Döküman hakkında bazı bilgiler içerir. Arama motorlarının dökümanı bulabilmesi
için gereklidir.
NOBR
Satır boşluklarını kaldırır.
NOFRAMES
Frame özelliği olmayan browserlerde görünecek içeriği belirtir.
OBJECT
OLE nesnesi ekler.
OL
Sıralı liste tanımlar. Her Terimin numara / harf referansı vardır.
OPTION
List box un bir seçeneğini belirtir.
P
Paragraf başı yapar. Yeni paragraf tanımlar.
PARAM
Nesne özelliklerini ayarlar.
PLAINTEXT
Sabit genişlik tipinde yazı yazmak için kullanılır.
PRE
Yazılan yazıyı yazıldığı şekilde ekrana basar.
S
Yazıyı ortası çizgili şekilde yazar.
SAMP
Örnek belirtmek için kullanılır.Yazıyı küçük fontla yazar.
SCRIPT
Ne tür bir script kullanıldığını belirtir.
SELECT
List box yada drop-down list için seçim belirtir.
SMALL
Font büyüklüğünü azaltır.
SPAN
Kendi belirteci içerisinde Cascading Sytle Sheet kullanımını sağlar.
STRIKE
Yazıyı ortası çizgili şekilde yazar.
STRONG
Koyu yazı yazmak için kullanılır.
STYLE
Kendi stillerinizi tanımlamak için kullanılır.
SUB
Subscript yazı yazmak için kullanılır.
SUP
Superscript yazı yazmak için kullanılır.
TABLE
Tablo oluşturmak için kullanılır.
TBODY
Tablonun body bölümünü tanımlar.
TD
Tablo içerisinde hücre tanımlar.
TEXTAREA
Kullanıcının içerisine yazı yazabileceği bir alan oluşturur.
TFOOT
Tablonun footer’ını oluşturur.
TH
Tablo içinde kolon yada satır başlığı oluşturur.
THEAD
Tablonun başlığını tanımlar.
TITLE
Dökümanın başlığını belirtir. Başlık browserde görünür.
TR
Tablo içerisinde satır oluşturur.
TT
Teletype yazı stili için kullanılır.
U
Altı çizili yazı yazmak için kullanılır.
UL
Liste oluşturmak için kullanılır.
VAR
Küçük ve sabit genişlikte yazı yazmak için kullanılır.
WBR
NOBR yazı bloğunun içine bir satır boşluk ekler.
XMP
Örnek belirtmek için kullanılır.
Her komut < ve > işaretleri arasında kullanılır ve buna belirteç (tag) denir.
Bazı komutların bitiş belirteçlerinin (end tag) kullanımı zorunludur. Aşağıda
bazı komutların kullanımlarına birkaç örnek verilmiştir.
! - -
<!--..-->
Başlangıç ve bitiş belirteçleri arasına yazılan yazıların sayfayı hazırlayan
kişinin kendine has notları olduğu düşünülür ve bu yazı browser tarafından
kullanıcıya gösterilmez.
Örnek:
<!—Bu satır ekranda gözükmeyecek.
Bu satırda ekranda gözükmeyecek.-->
A
<A HREF="" TARGET="">link</A>
Başlangıç ve bitiş belirteçleri arasına yazılan yazı HREF="" tanımında
belirtilen yere linktir.
Örnekler:
<A HREF=”http://www.microsoft.com”>Microsoft’a gitmek için buraya
tıklayın.</A>
<A HREF=”home.html”>Bu link aynı directory altında bulunan home.html isimli
sayfayı çağırır.</A>
<A TARGET=”viewer” HREF=”sample.htm”>Bu link sample.htm isimli sayfayı
viewer isimli pencereye yükler.</A>